Nazwa forum

Wątek założony dla przedmiotu Pieniądz i kredyt

Wykład 4 z dnia 22.10.2011 roku


Drugim zjawiskiem związanym z obiegiem pieniądza w gospodarce jest deflacja, uznawana jako odwrotność inflacji, która zdefiniować można jako wzrost wartości jednostki pieniężnej, który z reguły prowadzi do ogólnego spadku poziomu cen i ze zjawiskiem tym. związana jest tzw. „pułapka płynności”, która charakteryzuje się tym, że choć na rynku  znajduje się potencjalnie większa ilość pieniądza, to mimo podejmowania przez władze monetarne działań niezwykle trudno jest wykorzystać ową płynność.

Bank Centralny i jego rola w zakresie kształtowania podaży na rynku.
Współcześnie klasyczny model systemu bankowego to tzw. system 2-szczeblowy składający się z:
- Banku Centralnego
- i niezależnych banków komercyjnych.
Podobnie przedstawia się struktura bankowości polskiej, która rozwinęła się faktycznie po przemianach 1988r.

Pierwszy z elementów omawianej struktury to bankowość centralna, której powstanie łączy się z koniecznością skupienia pieniądza w jednym miejscu a tym samym możliwość kontroli jego podaży. Za jeden z pierwszych Banków Centralnych na świecie uznawany jest szwedzki Svebigerbank powstały w 1668 roku, jednakże za pierwowzór współczesnych rozwiązań uznaje się bank Anglii.   

Powszechnie wyróżnia się 3 podstawowe funkcje, które pełni Bank Centralny w gospodarce:
1)    Funkcja banku emisyjnego nazywana także funkcją gwaranta systemu monetarnego która powinna być rozpatrywana z jednej strony w odniesieniu do emisji pieniądza w formie znaków pieniężnych, a z drugiej emisji pieniądza bezgotówkowego  związana z kształtowaniem podaży pieniądza na rynku. Funkcja ta określona została w przypadku Polski w ustawie o Narodowym Banku Polskim m.in. w art. 4, gdzie mowa jest o wyłącznym prawie emitowania znaków pieniężnych RP przez NBP. Natomiast jeżeli chodzi o szczegóły tejże emisji to uregulowano to dokładniej w rozdziale 5 omawianej ustawy. Omówione szersze rozumienie funkcji emisyjnej odnosić należy do instrumentów polityki pieniężnej normowanych w rozdziale 6 ustawy o NBP
2)    Funkcja banku państwa – związana z rolą Banku Centralnego jako tzw. Banku gospodarki narodowej, który poprzez swoje działania oddziaływuje na gospodarkę kraju, co w konsekwencji ma doprowadzić do jej rozwoju. Z omawianą funkcją wiążą się m.in.
- prowadzenie przez NBP rachunków budżetu państwa a także podmiotów wymienionych w art. 51 ustawy,
- przeprowadzanie w imieniu państwa operacji bankowych w kraju i za granicą
- NBP realizuje funkcję centralnej bankowej instytucji dewizowej poprzez gromadzenie rezerw dewizowych a także zarzadzanie tymi rezerwami. Pamiętać należy, iż choć NBP realizuje politykę walutową państwa to jednak ustalana jest ona przez Radę Ministrów w porozumieniu z Radą Polityki Pieniężnej (RPP), tym samym zasady ustalania kursu złotego w stosunku do innych walut ustala Rada Ministrów w porozumieniu z RPP;
- opracowywanie bilansu płatniczego;
- kształtowanie polityki pieniężno-kredytowej państwa;
- reprezentowanie państwa na forum międzynarodowym w szczególności w odniesieniu do międzynarodowych organizacji bankowych oraz międzynarodowych organizacji finansowych, jednakże w ostatnim przypadku z Rządem;
- ocena globalnej sytuacji gospodarczej i porównanie jej z sytuacją gospodarczą kraju;
3)    Funkcja banku banków – związana jest z możliwościami oddziaływania przez Bank Centralny na cały system bankowy państwa poprzez wykorzystanie odpowiednich elementów polityki pieniężnej. Funkcję tą łączy się m.in. z:
- prowadzeniem przez Bank Centralny rachunków banków komercyjnych;
- zasilaniem kredytem sektora bankowego a tym samym wpływaniem na jego płynność;
- współcześnie podkreślona jest rola Banku Centralnego w zakresie tzw. Stabilności systemu, która uzależniona jest od poszczególnych rodzajów ryzyka towarzyszącego działalności bankowej (np. ryzyka kredytowego, operacyjnego a także prawnego).
Jedną z podstawowych współcześnie kwestii związanych z bankowością centralną  jest cel banku jaki stawiany jest jemu przez prawodawcę. Z teoretycznego punktu widzenia wyróżnić można 4 podstawowe rodzaje celów Banku Centralnego, którymi są:
•    Zachowanie równowagi wewnętrznej  (stabilność cen)
•    Zachowanie równowagi zewnętrznej (to są kwestie związane z bilansem płatniczym);
•    Wzrost gospodarczy;
•    Pełne zatrudnienie
Przyjmuje się iż owe cele tworzą tzw. magiczny kwadrat celów banku centralnego.
W przypadku NBP jego cel określony został w art. 3 ustawy o NBP, gdzie: podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen (cel inflacyjny) przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP. Do innych zadań NBP zalicza się przykładowo:
- organizowanie rozliczeń pieniężnych;
- prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi;

Niezależność Banku Centralnego
Niezależność Banku Centralnego jest współcześnie uznawana za jeden z elementów pozwalających na stabilne funkcjonowanie tego banku i realizację postawionych mu zadań, celów. Wynika to z roli Banku Centralnego w kreowaniu powszechnej akceptowalności współczesnego pieniądza, która oparta jest na zaufaniu społeczeństwa w jego wartość i z tego tez względu kształtowanie się wartości pieniądza (siły nabywczej) uzależniona jest od działań instytucji kształtującej jego podaż – Bank Centralny. Niezależność gwarantuje możliwość długofalowego działania. Sama niezależność Banku Centralnego związana jest z następującymi elementami tj.:
- niepodleganie władzy wykonawczej;
- zakazem bezpośredniego finansowania sektora publicznego, w szczególności deficytu budżetowego (art. 220 ust. 2 konstytucji);
- występowanie przepisów, które gwarantują niezależność członkom władz Banku Centralnego;
-  konstytucyjna ranga rozwiązań prawnych, które odnoszą się do Banku Centralnego

Wyróżnia się 4 następujące rodzaje niezależności Banku Centralnego:
1)    niezależność funkcjonalna – związana z niezachwianym funkcjonowaniem Banku Centralnego niepozostającego pod wpływem innych organów w państwie;
2)    niezależność instytucjonalna – odnosząca się do odpowiedniej struktury władz Banku centralnego, a także procedur ich powoływania, kadencyjności i nieusuwalności;
3)    niezależność finansowa – czyli umożliwienie Banku Centralnemu funkcjonowania w oparciu o własny plan finansowy;
4)    niezależność personalna – związana z instytucjonalną przejawiającą się stworzeniem takiego systemu, który uniezależni władze banku od nacisków określonej liczy osób lub ugrupowania politycznego.